افزایش بی رویه خودروها، آلودگی هوا و خطرات ناشی از آن که گاهی حتی منجر به مرگ می شود را سالهاست که می شنویم والبته راه حل های مقطعی را که گاهی تاثیرگذار بوده و اغلب نیز نتیجه ای نداشته است، تجربه کرده ایم. اما استفاده از دوچرخه در گروه راه حل هایی است که در سالهای اخیر مطرح شده و در زمره راه هایی است که چندان مورد توجه قرار نگرفته و این بار این بی توجهی نه تنها از سوی مسئولان که از طرف مردم نیز بوده است.
گسترش فرهنگ دوچرخه‌سواری و جایگزین کردن دوچرخه به جای اتومبیل، از جمله موارد بسیار مهم در راستای کاهش میزان آلودگی هواست که بایدمورد توجه جدی مسئولین و برنامه ریزان اجتماعی در دستگاهها قرارگیرد.
استفاده از دوچرخه به عنوان جایگزین خودروهای آلاینده محیط زیست درسفرهای کوتاه درون شهری ، سالهاست که درکشورهای توسعه یافته پذیرفته شده است .این کشورها با اتخاذ این تدبیر ترافیک را در شهرهای بزرگ روان سازی کرده و به این ترتیب از آلودگی هوا نیز کاسته شده است .
البته در این میان با الگوی استفاده از دوچرخه تیر دیگری نیز به هدف اصابت کرده وفرهنگ ورزش عمومی نیز در کنار هوای پاک گسترش می یابد.
مهندس امیر روحی مدیر گروه پژوهشی حمل و نقل مرکز مطالعات وبرنامه ریزی شهر تهران، در این باره معتقد است: دو مشکل عمده ای که همواره فراروی مدیریت شهری تهران و سایر شهرهای بزرگ قرار دارد، راه بندان های طاقت فرسا و آلودگی هوای ناشی از آن است که نتیجه استفاده بی رویه از اتومبیل شخصی است.
وی با اشاره به اینکه اتومبیل تحرک اشخاص را افزایش داده است، ادامه می دهد: لیکن این وسیله جنبه های منفی بسیاری را نیز به همراه دارد که یکی از مهم ترین آنها معضل مربوط به آلودگی هواست.
به گفته روحی دوچرخه به دو طریق مستقیم وغیر مستقیم در افزایش کیفیت زندگی تاثیر میگذارد . به روش مستقیم در صورتیکه راحتی و ایمنی آن تامین شده باشد و به عنوان یک ورزش موجب سلامت فرد می‌شود و به روش غیر مستقیم از آنجاییکه جایگزین شیوه های آلاینده به ویژه در سفرهای کوتاه شهری می شود.
این کارشناس ترافیک افزود:با کاهش این آلودگی ها سلامت عمومی جامعه ارتقا پیدا می کند، آنچنانکه از دیدگاه جهانی نیز دوچرخه به همراه پیاده‌روی پایدارترین شیوه حمل ونقل به شمار می رود.
دوچرخه وآلودگی
اما مبحث استفاده از دوچرخه تنها به مقوله فرهنگ سازی برای دوچرخه سواری خلاصه نمی شود. بررسی های پزشکی نشان داده است که دوچرخه سوارانی که از نزدیکی یک محل پرترافیک عبور می کنند چندین برابر بیشتر آلودگی را وارد بدن خود می کنند تا افراد پیاده ای که در آن محل توقف کرده اند.
مهندس پدرام سعیدی زند، کارشناس گروه پژوهشی حمل و نقل مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران،معتقد است ؛ برای مقابله با این مشکل ، در صورت امکان مسیر دوچرخه از مناطق با آلودگی کمتر عبور داده شود و در صورتیکه ممکن نباشد بهتر است دوچرخه سواران از ماسک(تحت شرایط خاص) استفاده کنند.
خطوط دوچرخه
از سوی دیگر بر طبق مطالعاتی که در استرالیا و اروپا به طور مستقل انجام شده علیرغم اینکه دوچرخه سواران 2 تا 3 بار بیشتر از رانندگان تنفس می کنند، نسبت به رانندگان وسایل نقلیه موتوری آلودگی کمتری را جذب می کنند.
بررسی های به عمل آمده در سال 2011 توسط دانشمندن هلندی نشان داده لوله های هوایی دوچرخه سواران نسبت به استفاده کنندگان از سایر روش های حمل و نقل سالمتر بوده است . این واقعیت از آنجا ناشی می شود که دوچرخه فرصت مانور (گریز از نقاط آلوده در طول مسیر) بیشتری داشته و خود تولید آلودگی نمی کند لذا شدت آلودگی در اطراف دوچرخه کمتر از خودرو است.
سعیدی زند در این باره بیان می کند: آنچه مسلم است اینکه نقش دوچرخه در آلودگی های زیست محیطی قطعی است و استفاده از دوچرخه به میزان قابل توجهی در تامین مولفه های اصلی توسعه پایدار در بخش حمل ونقل به ویژه بعد زیست محیطی آن تاثیرگذار است . به علاوه باید به این نکته توجه داشت که با وجود آلودگی درمحیط،امکان دوچرخه سواری کماکان وجود دارد مشروط بر اینکه زمان در معرض آلودگی بودن با انتخاب مسیر مناسب به حداقل کاهش داده شود. همچنین در صورت لزوم ( در روزهای با آلودگی بالا در طول سال یا مناطق با تراکم بالای آلاینده ها ) استفاده از ماسک مخصوص صرفا در مدت زمان محدود توصیه می شود.
به هر حال جایگرینی دوچرخه به جای اتومبیل به ویژه در شهری مانند تهران ابعاد گوناگونی را در بر می گیرد.قوانین و مقررات ، ابعاد اجتماعی و فرهنگی، نقش فیدر در سیستم، امنیت دوچرخه، ایمنی دوچرخه، بانوان و دوچرخه، توپوگرافی تهران وآلودگی هوا و… که مر کز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در گزارش های جداگانه ای تحقیقات انجام گرفته دراین موارد را به صورت مبسوط شرح خواهد داد.