گروه جامعه -سهميه بندي بنزين، ترافيک، خطر آلودگي هوا در تهران و کلانشهرها و بتعات ناشي از آن مسئولان شهرداري را بر آن داشت تا از تجربيات کشورهاي ديگر در استفاده از اين وسيله پاک و کم هزينه استفاده کرده و از آن به عنوان گزينه اي براي کاهش استفاده از خودروهاي سواري در الگوي مصرف حمل و نقل شهري را در دستور کار خود قرار دهند. از اين رو ايجاد مسيرهاي مخصوص عبور دوچرخه در کلانشهرها در قالب مصوبه اي از سوي شوراي عالي شهرسازي و معماري کشور در تاريخ 1368/10/25 بار ديگر مورد توجه مسئولان شهري قرار گرفت و توسعه سيستم دوچرخه سواري به عنوان سياست جديد شهرداري تهران به منظور کاهش بار ترافيک وآلودگي هوا در پي اجراي طرح سهميه بندي بنزين در دستور کار قرار گرفت. به نحوي که روز گذشته معاون حمل و نقل و ترافيک شهرداري تهران از احداث مسير هاي ويژه دوچرخه سواري در شهر تهران خبر داد.مهندس سيد جعفر تشکري هاشمي گفت: مسيرهاي ويژه دوچرخه سواري به ايستگاه هاي نگهداري دوچرخه منتهي خواهند شد و اين ايستگاه ها در مجاورت پايانه هاي مترو و اتوبوسراني قرار مي گيرند تا در واقع مسيرهاي دوچرخه سواري به سيستم حمل و نقل عمومي اتصال يابد و اين امکان براي دوچرخه سواران فراهم شود که در صورت نياز بتوانند از وسايل حمل و نقل عمومي استفاده کنند.معاون حمل و نقل و ترافيک شهرداري تهران افزود: نخستين مسيرهاي ويژه دوچرخه سواري شهر تهران در شهرداري منطقه 22 احداث شده است و اين طرح به مرور زمان در ساير مناطق اجرا خواهد شد.وي تصريح کرد: شهرداري منطقه 12 پس از شهرداري منطقه 22 براي پياده راه سازي و ايجاد مسيرهاي دوچرخه سواري مدنظر قرار گرفته است.تشکري هاشمي با تاکيد برآنکه شهرداري منطقه 12 به دليل وجود بازار تهران يکي از پر تردد ترين مناطق شهر است افزود: طرح احداث پياده راه در منطقه 12 مراحل نهايي مصوبات خود را در کارگروه ها ي تخصصي طي مي کند وبه زودي در محدودهاي از اطراف بازار تهران پياده راه و مسيرهايي براي تردد دوچرخه احداث مي شود که اين مسير ها به ايستگاه هاي مترو اتصال مي يابند.وي با اشاره به اينکه طراحي اين مسيرها به گونه اي است که فعاليت هاي کسبه بازار با مشکلي مواجه نشود و از سوي ديگر شهروندان و خريداران نيز بتوانند بدون دغدغه از پياده روها استفاده کنند بيان کرد: ساماندهي گاري هاي دستي، موتور سيکلت ها و خودروها در محدوده بازار همزمان با طرح پياده راه سازي و احداث مسيرهاي دوچرخه سواري در اين محدوده در دستور کار قرار گرفته تا ضمن ايجاد ايمني ، تردد براي خريداران و شهروندان آسان شود.معاون حمل ونقل و ترافيک شهرداري تهران در ادامه گفت: متاسفانه طي ده ها سال گذشته در شهر تهران تنها حمل و نقل موتوري مورد توجه قرار گرفته و هيچ يک از معابر براي تردد وسايل غير موتوري از جمله دوچرخه طراحي نشده است وعابران پياده و پياده روها نيز در حاشيه قرار گرفته اند.وي مناسب سازي برخي از معابر براي عابران پياده و دوچرخه سواران و همچنين فرهنگ سازي در راستاي استفاده از وسايل نقليه غيرموتوري رويکردي الزامي دانست و تصريح کرد: يکي از مهمترين راهکارهاي معضلات اصلي شهر تهران يعني ترافيک و آلودگي هوا فراهم کردن شرايطي است که شهروندان بتوانند از وسايل نقليه غير موتوري استفاده کنند و رغبت بيشتري به پياده روي نشان دهند.مهندس تشکري هاشمي افزود: براي افزايش تمايل مردم به دوچرخه سواري که وسيله نقليه اي پاک محسوب مي شود بايد امکان خريد اين وسيله را براي مردم فراهم کرد و با احداث مسيرهاي ايمن براي تردد دوچرخه و ايستگاه هاي نگهداري دوچرخه ظرفيت استفاده از اين وسيله نقليه را بالابرد.
اولين تاکسي دوچرخه
اين درحالي است که پيش از اين وهمزمان با سهميه بندي بنزين در کشور، يک هموطن مبتکر در خرمشهر، تاکسي دوچرخه و تاکسي در شبکه را در خرمشهر به اجرا در آورد. عبود سالم زاده در ابتکاري نو با استفاده از 10 درشکه و اسب، سرويس تاکسي درشکه را در خرمشهر راه اندازي کرد. وي گفت: اين درشکه ها در مسير کنار رودخانه کارون و همين مسير تا نزديکي مرکز شهر در ابتدا به کار گرفته مي شوند. اين شهروند خوش ذوق افزود: در تاکسي درشکه با غذاي محلي سمبوسه به همراه دوغ تند از مسافران پذيرايي مي شود و در صورت استقبال شهروندان با استفاده از خط تلفن همراه نيز به صورت تاکسي سرويس تلفني نيز به مشتريان سرويس داده مي شود. سالم زاده يادآور شد: با به کارگيري تبليغات روي بدنه درشکه از بهاي کرايه مي کاهيم. وي اظهار اميدواري کرد، با استفاده از طرح تاکسي دوچرخه که در هندوستان بسيار رايج است در خرمشهر نيز از مشابه آن استفاده شود. وي گفت: ظرفيت درشکه تاکسي با هدايت کننده آن 8 نفر است و براي فرار از گرماي جنوب در درشکه ها از بادبزن هاي حصيري نيز استفاده خواهد شد.
دوچرخه با ميليونها هوادار در سراسر جهان
استفاده از دوچرخه براي حمل و نقل رايج ترين مورد استفاده از اين وسيله در جهان و دومين روش از نظر رواج بين مردم بعد از پياده روي است. استفاده از دوچرخه در حمل ونقل يکي از روشهايي است که سالهاست در بسياري از کشورهايي که با مشکلات جمعيتي، ترافيک، آلودگي هوا و محيط زيست روبرو هستند در حال اجراست. بهبود سلامت بدن و کاهش خطر حملات قلبي و مرگ و مير ناشي از آن که اولين عامل مرگ و مير در آمريکاست از جمله مزاياي استفاده از دوچرخه است. اين روش همچنين در کاهش خطر ابتلا به بعضي سرطانها و کاهش ميزان چاقي موثر است. به طور تخميني تنها در شهر پکن در چين 4 ميليون دوچرخه مورد استفاده است و در سالهاي دهه 1980 تخمين زده مي شد که حدود 500 ميليون نفر در چين از دوچرخه براي حمل و نقل استفاده مي کنند. در بندر شانگهاي چين هم دوچرخه مهمترين وسيله حمل و نقل است. در سال 2000 به طور تخميني در ژاپن 80 ميليون دوچرخه مورد استفاده بوده که 17 درصد سفرهاي داخل شهري به محل کار يا سکونت را تشکيل مي دادند. در غرب تلفيق استفاده از دوچرخه و ساير سيستمهاي حمل ونقل بسيار رايج است به طوريکه عده زيادي براي رسيدن به ايستگاههاي مترو يا اتوبوس از دوچرخه استفاده کرده و با رسيدن به اين ايستگاهها سفر را با وسايل ديگر ادامه مي دهند. روش تلفيقي معمولا در شهرهايي رواج بيشتري دارد که ساختار شهري آن اجازه استفاده طولاني از دوچرخه را نمي دهد. در اين موارد پستي و بلنديهاي زياد در شهرها گستردگي بيش از حد آنها و طولاني بودن فواصل رفت و آمد از عوامل مهم تلفيق دوچرخه و ساير وسايل نقليه بوده است. استفاده از دوچرخه يکي از بهترين روشهاي تلفيق با ساير وسايل حمل و نقل است، براي مثال در هلند و دانمارک حجم زيادي از سفرهاي ريلي شهري با استفاده از دوچرخه آغاز مي شود. اما تلفيق اين سيستمها در ژاپن يکي از موفقترين نمونه هاست جائيکه ساختار شهرها باعث استفاده زياد از دوچرخه در سفرهاي شهري بوده که تا به امروز نيز ادامه يافته است. مشکل دزدي دوچرخه ها در اينگونه سفرها از مشکلات و موانع عمده استفاده از دوچرخه در حمل و نقل بود که با احداث پارکينگهاي ويژه و تدابير ديگري اين مشکل توسط کشورهاي پيشرو در اين امر حل شد که در فرانسه، هلند و آلمان حل اين مشکل با ثبت رسمي همه دوچرخه ها به نام صاحبان آنها بود. در ژاپن به طور روزانه حدود 3 ميليون دوچرخه در ايستگاههاي مترو پارک مي کنند که 5 برابر ميزان موجود در سال 1975 و چندين برابر ميزان استفاده از ماشين در حمل ونقل است. اين ميزان در هلند بين 23 تا 44 درصد در شهرهاي مختلف است در حاليکه 5 تا 12 درصد هلنديها نيز بعد از رسيدن قطار به مقصد از دوچرخه ديگري براي رسيدن به مقصد نهايي استفاده مي کنندکه در ايستگاه مقصد پارک شده است. در دانمارک نيز 25 تا 30 درصد مسافران از همين روش استفاده مي کنند. استفاده از روچرخه در سفرهاي شهري در اروپا در دهه هاي 1980 و 1990 با رشد زيادي به ويژه در آلمان روبرو شد. در ژاپن رايج شدن اين روش منجر به تصويب قانوني براي احداث پارکينگ دوچرخه در نزديکي ايستگاههاي مترو در سال 1973 شد. کانادا نيز کشور ديگري است که استفاده از دوچرخه در آن رايج است.
دوچرخه و جنگ با ترافيک
مسئولان شهر پاريس ، پايتخت فرانسه هم با آغاز فصل تابستان دوچرخه هاي رايگان در ايستگاه هاي تعيين شده در اختيار شهروندان پاريسي قرار مي دهند و اين چنين به جنگ ترافيک مي روند. مسئولان شهر پاريس از پانزدهم ژوئيه با قرار دادن 10 هزارو 648 دوچرخه در 750 ايستگاه، مردم و گردشگران خارجي حاضر در اين شهر را به استفاده از اين وسيله نقليه راحت دعوت مي کنند. به گزارش رويترز بر اساس تمهيدات صورت گرفته در سال 2008 تعداد ايستگاه ها و دوچرخه ها به دو برابر افزايش مي يابد. در طرح جديد، هر شهروند پاريسي از ايستگاه محل زندگي يا کار خود يک دوچرخه تحويل مي گيرد و پس از تردد در شهر و انجام کارهاي ضروري خود آن را در ايستگاه بعدي تحويل مي دهد. اين طرح با هدف کاهش استفاده از خودرو و همچنين پايين آوردن ميزان آلودگي هوا به مرحله اجرا درمي آيد.فاصله ايستگاه ها بر اساس زمان مورد نياز طوري تنظيم شده است که دوچرخه سواران پيش از پايان زمان 30 دقيقهاي به ايستگاه بعدي رسيده و دوچرخه را تحويل مسئولان آن ايستگاه بدهند. در ازاي هر 30 دقيقه تاخير يک يورو جريمه در نظر گرفته شده است که پس از پايان زمان 30 دقيقه اي محاسبه مي شود. دستاندرکاران اين طرح همچنين به منظور جلوگيري از عدم بازگرداندن به موقع يا دزديده شدن دوچرخه ها، کارت هايي با همان مدت زمان در نظر گرفته شده (30 دقيقه) طراحي کردند که به محض اتمام زمان تعيين شده زنگ خطر را به صدا در مي آورد. شهر پاريس 371 کيلومتر مسير ويژه دوچرخه سواري دارد و نخستين شهرجهان است که از طريق قرار دادن دوچرخه هاي رايگان در اختيار شهروندان در سطحي وسيع، پروژه گسترش فرهنگ کمک به رفع آلودگي هوا توسط اين وسيله را در پيش گرفته است. از سال گذشته در فرانسه دوچرخه يک وسيله عمومي محسوب مي شود و اين کشور چهارمين کشوري است که اين رويکرد را در پيش گرفته است. در کشورهاي در حال توسعه علت عمده استفاده از دوچرخه در دسترس بودن و ارزان بودن آن در مقايسه با ساير وسايل حمل و نقل است اما در کشورهاي ثروتمند به علت وجود گزينه هاي متفاوت حمل و نقل فاکتورهاي متفاوت بسياري بر استفاده از دوچرخه تاثير گذار هستند که مي توان به محدوديت سرعت اعمال شده در جاده هاي هر کشور، ترافيک، خيابانهاي يک طرفه و طراحي تقاطعها اشاره کرد. وجود جاده هاي مخصوص براي دوچرخه سواران نيز در نقاط مختلف شهر مي تواند در تشويق به اين کار موثر باشد.شايد با احداث مسيرهاي ويژه دوچرخه سواري و اجراي موفقيت آميز آن در تهران ايران هم به جمع کشورهايي که دوچرخه را يکي از وسايل حمل و نقل عمومي تبديل کرده اند و اينگونه به جنگ ترافيک و مشکل بنزين برود.
فرستنده: ره آسا دیاموند