راهنمای نگهداری و تعمیرات دوچرخه 

1-انتخاب سایز دوچرخه مناسب:

توجه داشته باشید که اندازه یک دوچرخه مناسب برای دوچرخه سوار بستگی به نوع دوچرخه و قامت شخص دارد و مبنای انتخاب آن اختلاف بین دو ارتفاع  می باشد.یکی ارتفاع فاق (بین پاها) استفاده کننده و دیگری ارتفاع فاصله بالای بست لوله زین تا زمین.این اختلاف ارتفاع X باید در دوچرخه های شهری و مسابقه و جاده حداقل x=2/5 cm و در دوچرخه های اسپرتی حداقل X=5 cm و در دوچرخه های کوهستان حداقل X=12 cm باشد این اندازه را می توان با قرار دادن دوچرخه در بین پاها کنترل کرد.

2-تنظیمات اولیه جهت استفاده از دوچرخه

1-2-بستن پدالها:چون پدالهای راست و چپ دارای رزوه متفاوت می باشند باید دقت کنید که حتما هر پدال در محل خودش قرار گرفته و بسته شود.

برای اینکار ابتدا پدالها را با دست در محل فوق قرار داده و قسمت آچار خور آنرا بپیچانید تا جائیکه اطمینان حاصل شود که رزوه ها کاملا درست بسته شده و محور پدال کاملا عمودی بر بازوی پدال بسته شده باشد.سپس آنها را محکم نمائید.جهت نصب پدال طرف راست را (که علامت R دارد) بر روی بازوی رکاب طرف راست (سمت طبق جلو) بسته و آنرا در جهت عقربه های ساعت بوسیله آچار محکم کنید همچنین رکاب سمت چپ را (علامت L دارد) بر روی بازوی رکاب طرف چپ بسته و آنرا در جهت عکس عقربه های ساعت محکم نمائید

2-2-تنظیم زین:ارتفاع مناسب زین بگونه ای تنظیم می شود که در هنگام نشستن روی آن و قرار دادن پاشنه پا روی پدال (بهتر است بدون کفش باشد)

زانو به حالت مستقیم قرار گیرد.در نتیجه هنگام پدال زنی،زانو اندکی کشیده می شود  جهت تنظیم زین کافیست  که پیچ بست لوله زین را شل نمائید.آنگاه با وارد نمودن ضربه ای آرام به زین آن را تا اندازه ای دلخواه تنظیم نموده و بعد پیچ را کاملا محکم نمائید روی لوله زین دارای خط نشانه می باشد که باید حداقل تا خط نشانه لوله زین وارد تنه دوچرخه شده باشد

اگر پیچ بست لوله از نوع بازشو فوری باشد کافی است که اهرم پیچ را به سمت خارج بکشید تا آزاد شود و در موقع بستن آنرا به سمت داخل فشار دهید تا سفت شود اگر کاملا محکم نشد بوسیله مهره تنظیم مربوطه آنرا تنظیم نمائیدبوسیله گیره زین یا گیره روی میله زین (با استفاده از آچار) زین را به گونه ای تنظیم کنید که افقی قرار گیرد توجه داشته باشید که پس از هر بار تنظیم اطمینان حاصل کنید که کلیه مهره ها و بست زین کاملا سفت بوده و همچنین زین در محل خود قابل چرخش نباشد.

3-2-تنظیم ارتفاع بازوی فرمان یا کرپی:

جهت این تنظیم پیچ اصلی بازوی فرمان (A) را کمی شل کرده و بعد به ارامی توسط وسیله ای که به بازوی فرمان آسیب نرساند (مثل چکش لاستیکی یا یک تکه چوب بعنوان ضربه گیر) چند ضربه به آن بزنید تا مهره شیبدار (D) انتهایی آزاد گردد سپس می توانید ارتفاع بازوی فرمان را به دلخواه تنظیم نمائید بعد از تنظیم و اطمینان از اینکه   خط نشانه روی بازوی فرمان (B) داخل لوله دو شاخ شده و بازوی فرمان و چرخ جلو در یک راستا باشند پیچ اصلی (A) را کاملا محکم نمائید برای تنظیم فرمان باید پیچ مربوطه روی بازوی فرمان را کمی شل کرده و بعداز آن که وضعیت مناسب برای فرمان ایجاد گردید دوباره پیچ را سفت نمائید

4-2-بازرسی های قبل از استفاده دوچرخه:همیشه قبل از استفاده از دوچرخه خود موارد زیر را بازرسی نمائید:

– از درست کار کردن ترمزها مطمئن شوید.

-مهره های چرخهای عقب و جلو و همچنین پیچ های بازشوی فوری کاملا  محکم باشند.

-فشار باد تایرها تنظیم باشد.

-فرمان و بازوی فرمان ،زین و لوله زین بطور صحیح قرار گرفته و محکم باشند.

-کلیه قطعات دوچرخه از قبیل پدال ،ترک بند،جک،و غیره کاملا محکم بوده و در جای خود قرار داشته باشند.

3-نگهداری و سرویسهای دوچرخه:

1-3-نگهداری و سرویسهای مربوط به دوچرخه از مواردی است که معمولا از آن غفلت می شود.این موضوع به خاطر این است که دوچرخه وسیله ای ساده فرض می شود که نیازی به نگهداری و مراقبت ندارد و یا اینکه مراقبت از ان به یک نوجوان که در این زمینه تجربه ای ندارد واگذار می شود در صورتی که دوچرخه ای بهترین و بالاترین بازده را دارد که سرویس و نگهداری دوره ای ان مرتب انجام شود و این موارد بهتر است  توسط یک متخصص یا تعمیر کار دوچرخه انجام گیرد.واگذاری سرویس دوچرخه به یک متخصص از این نظر توصیه می گردد که انجاماین کار نیاز به مهارتهای ویژه و ابزار مخصوص دارد.

2-3 جدول نگهداری:

قسمت های مختلف دوچرخه را طی فواصل زمانی که در جدول ذیل تعیین شده کنترل نمائید

ضمنا به مجرد صدمه دیدن و یا گذشت یک سال ،کابلهای ترمز باید تعویض شوند.

به نکات زیر توجه فرمائید

الف) توصیه می شود که کارهای اساسی توسط تعمیرگاه مجاز دوچرخه انجام گیرد

ب) در مورد دوچرخه های کوهستان تعمیرات و بازرسی ها باید در فواصل زمانی نزدیکتر انجام گیرد.چون از اینگونه دوچرخه ها در شرایط سخت تری استفاده می شود.

پ)هرگز از روغن و یا گریس بر روی تایرها،طوقه ها و لنتهای ترمز (که نقاط حساس جهت ترمزگیری می باشند) استفاده نکنید.

ت)هنگام روغن کاری زنجیر استفاده از یک یا دوقطره روغن کافیست.بعد از روغن کاری زنجیر در حالی که زنجیر را

می چرخانید روغن اضافی را بوسیله پارچه تمیز کنید.

3-3-انواع روغن وگریس مورد استفاده:

روغن:روغن معمولی موتور جهت روغنکاری زنجیر،خودرو،شانژمان عقب و جلو و غیره مناسب می باشد.

گریس معمولی:جهت گریسکاری اطراف لوله زین و کرپی فرمان،یاتاقانهای پدال و فرمان و…..باگریس مخصوص بلبرینگ گریسکاری شود.

4-3-شستشوی دوچرخه و اجزاء آن:

جهت طول عمر بیشتر و کارکرد بهتر دوچرخه توصیه می شود که کلیه قسمت های متحرک آنرا نظیر طبق،زنجیر،توپی ها و خودرو را همواره تمیز و بدون گرد و خاک نگهداری نمائید.جهت شستشو می توانید از آب گرم به همراه مواد شوینده معمولی استفاده کنید که متعاقبا باید با آب شسته شود و بعد با پارچه تمیز خشک گردد.

توجه:

–بعد از هر بار شستشو دوچرخه کلیه قسمتهای متحرک و قابل روغنکاری را روغنکاری نمائید و همچنین دقت شود که آب صابون از روی ترمز و طوقه پاک شده باشد.

-هیچ وقت از مواد حلال مانند بنزین و یا تینر جهت تمیز کردن قطعات دوچرخه استفاده نکنید.

-قطعات پلاستیکی را فقط با اب و صابون شستشو دهید.

4-دوچرخه های کوهستان و مسافرتی:

اینگونه دوچرخه ها برای استفاده در شرایط سخت ساخته شده اند و معمولا دارای مجموعه یاتاقان (B.B.sheel) یکپارچه می باشند.

(بدین معنی که محور یاتاقان پدال به همراه یاتاقانهای مربوطه بصورت یکپارچه هستند.)

با این حال باید سرویسهای دوره ای را در فواصل کوتاهتر انجام داد.همچنین برای طی مسافتهای طولانی آچارهای مورد نیاز و تعدادی قطعات یدکی نظیر تیوپ،کابل ترمز،لنت ترمزویا لامپ به همراه داشته باشید.

1-4-تعویض لنت ترمز دوچرخه:

جهت کارایی بهتر ترمز بایستی از لنت ترمز با کیفیت بالا استفاده کرد و  همیشه سائیدگی لنتها را بازبینی نمائید.در صورتی که شیارهای لنت کاملا صاف شده باشند هر دو لنت را تعویض نمائید.توجه داشته باشید که در لنت ترمزهای قابدار وقتی فاصله سطح تماس لنت با طوقه تا قاب نگهدارنده به2 mm می رسد لنت بایستی تعویض گردد.

1-1-4-تنظیم لنت های ترمز:

برای این منظور باید توجه  داشته باشید که لنت از تایر یک میلی متر پایین تر قرار گیرد.تا با لاستیک در گیر نباشدلنت ها باید به گونه ای تنظیم شود که با توجه به جهت گردش چرخ زاویه دار باشد.(این تنظیم مانع ایجاد صداهای ناهنجار در هنگام ترمزگیری می شود برای ترمزهای معمولی کافی است که پیچ مربوط به لنت را کمی شل کنید و با لغزاندن لنت در شیار مربوطه،طبق شرح بالا آنرا تنظیم کنید

2-4-تنظیم کشش کابل ترمز:

بر حسب نوع  ترمز توسط پیچهای C.B.A کشش کابل ترمز تنظیم می شود گردش پیچها در جهت عقربه های ساعت سبب  شل شدن کابل می گردد وگردش جهت عکس سبب کشیده شدن کابل می شود همواره کشش کابل را به گونه ای تنظیم کنید که مجموع فاصله بین لنت و طوقه در دو سر 3 تا 4 میلی متر برای ترمزهای v شکل باشد

3-4-طریقه نصب و تنظیم ترمزبندی v شکل:

1-3-4 ابتدا ترمزبندی را توسط پیچ مربوطه بر روی پیوتها نصب نمایید،سپس فنرهای بازوی ترمز را از پین پشت بازوی ترمز خلاص نمائید.(خار ترمز باید حتما در سوراخ وسط پیوت قرار گیرد)

2-3-4-برای ترمز بندی جلو

برای ترمزبندی جلو،واشرهای ضخیم را داخل (به سمت طوقه) قرار دهید و برای ترمز بندی عقب واشرهای باریک را داخل (به سمت طوقه) قرار دهید و پیچهای مربوطه را محکم  نمایید با جابجا نمودن واشر باریک و ضخیم با یکدیگر فاصله لنت ترمزبندی با طوقه راتنظیم نمائید

3-3-4-برای تنظیم کشش کابل:ابتدا رابط گلویی با خم زیاد را برای ترمزبندی جلو و رابط گلویی با خم کم را برای ترمزبندی عقب انتخاب نمایید،قبل از بستن پیچ سیم گیر ترمز،لنتها را تا فاصله 1mm از هر طرف طوقه (فواصل C.B).به طرف طوقه نزدیک کرده و سپس پیچ سیم گیر ترمز را محکم نمائید

4-3-4-لنتها باید از لبه بالایی طوقه (محل ورود تایر) فاصله داشته باشد

5-3-4-فنرهای بازوی ترمز را درمحل خود جا بزنید

6-3-4-برای تقارن عمل نمودن بازوهای ترمز ،از پیچهای چهارسو خور که فشار فنر را تنظیم میکنند استفاده نمائید

5-تنظیم کشش زنجیر

چنانچه دوچرخه شما مجهز به شانژمان است کشش زنجیر به صورت خودکار تنظیم می شود ولی در دوچرخه های تک سرعته کشش زنجیر باید حدود 12 میلی مترجابجایی داشته باشد

(12-10 میلی متر)در دوچرخه های تک سرعته با جلو و عقب بردن چرخ عقب کشش زنجیر را می توانید تنظیم نمائید.پس از تنظیم کشش زنجیر پیچ چرخ عقب را محکم ببندید.در مورد کشش زنجیر دقت کنید که چنانچه کشش بیش از اندازه باشد از راندمان زنجیر کاسته می شود و احتمال پاره شدن زنجیر وجود دارد و اگر بیش از حداقل باشد امکان افتادن زنجیر وجود دارد.

6-تنظیم شانژمان جلو

1-6-تنظیم دنده پایین:این تنظیم بایستی در حالتی صورت گیرد که زنجیر بر روی کوچکترین چرخ زنجیر طبق جلو و بزرگترین چرخ زنجیر خودروی عقب قرار داشته باشد(اهرم تعویض دنده جلو روی 1 و اهرم تعویض دنده عقب روی کوچکترین عدد دسته دنده باشد)با استفاده از پیچ تنظیم L بر روی شانزمان جلو به گونه ای شانزمان را تنظیم کنید که زنجیر و صفحه داخلی شانژمان جلو فاصله کمی از یکدیگر (حدود 5/0 میلی متر)داشته باشند.جهت گردش پیچ تنظیم و تآثیر ان بر روی حرکت شانژمان جلو در شکل نشان داده شده است.

2-6-تنظیم دنده بالا (در شانژمان جلو):

این تنظیم برعکس تنظیم دنده پایین می باشد یعنی زنجیر بایستی بر روی بزرگترین چرخ زنجیر طبق جلو و کوچکترین چرخ زنجیر خودروی عقب قرار داشته باشد (اهرم تعویض دنده جلو روی 3 یا H و اهرم تعویض دنده عقب روی بزرگترین عدد دسته دنده باشد با استفاده از پیچ تنظیم H  شانژمان را بگونه ای تنظیم کنید که فاصله بین زنجیر و صفحه خارجی شانژمان جلو در حدود 5/0 میلی متر باشد جهت گردش پیچ تنظیم و تاثیر ان بر روی حرکت شانژمان است.

3-6-تنظیم دنده وسط(طبق زنجیر جلو):

برای تنظیم دنده وسط طبق زنجیر جلو بایستی زنجیر بر روی چرخ زنجیر وسطی طبق جلو قرار گیرد و انگاه اهرم تعویض دنده شانژمان عقب یکبار روی کوچکترین عدد و یکبار روی بزرگترین عدد قرار گیرد.در هر صورت فاصله بین زنجیر با صفحات داخلی شانژمان جلو نبایستی کمتر از 5/0 میلی متر باشد و یا به عبارتی دیگر زنجیر به صفحات داخلی شانژمان جلو نبایستی تماس پیدا کند.

4-6-نصب شانژمان جلو:

شانژمان جلو دوچرخه شما در کارخانه به طور صحیح تنظیم و نصب شده است.سعی کنید که بست انها را باز نکنید.با اینحال طریقه نصب صحیح ان بشرح زیر است:

1-4-6-در حالت ازاد شانژمان جلو و زنجیر روی طبق کوچک،فاصله طبق بزرگ و شانژمان باید 1 تا 3 میلی متر باشد و اگر طبق دارای قاب زنجیر می باشد فاصله بین قاب و شانژمان باید 1تا3 میلی متر باشد.

2-4-6-قوس صفحه خارجی شانژمان جلو باید در بالای بزرگترین چرخ دنده طبق و بصورت موازی با آن قرار گیرد

3-4-6-در صورت انجام مراحل یک و دو می توانید پیچ بست شانژمان جلو را محکم کنید.

7-جدول عیب یابی:

بعد از تنظیم های ذکر شده چندین بار دنده جلو دوچرخه را در حال راندن تعویض کنید تا از کارکرد آن مطمئن شوید.بهتر است در زمان تعویض دنده فشار روی پدالها کمتر شود تا دنده بدون صدا تعویض گردد

توجه داشته باشید هیچگاه از ترکیب دنده هایی که در نشان داده استفاده نکنید.چون باعث سایش بیشتر زنجیر طبق جلو و خودروی عقب می گردد و اگر در این حالت دوچرخه با زنجیر به سمت عقب حرکت کند ممکن است شانژمان عقب اسیب ببیند.

8-تنظیم شانژمان عقب:

1-8-وقتی شانژمان در حالت آزاد یا اهرم تعویض دهنده روی بزرگترین شماره دنده می باشد.(کوچکترین چرخ دنده روی خودرو عقب) باید چرخهای هرز گرد شانزمان عقب دقیقا در راستای کوچکترین چرخ زنجیر خودروی عقب باشد.می توانید با استفاده از پیچ تنظیم H  روی شانژمان عقب این تنظیم را انجام دهید(بهتر است در این حالت زنجیر روی بزرگترین چرخ زنجیر طبق جلو باشد)H=high

2-8-هنگامی که شانژمان عقب در حالت دنده بالا قرار دارد(اهرم تعویض دنده روی کوچکترین شمار دنده باشد) باید چرخهای هرز گرد و بزرگترین چرخ زنجیر خودرو در یک راستا باشد. می توانید با استفاده از پیچ تنظیم L  روی شانژمان عقب این تنظیم را انجام دهید(بهتر است در اینحالت زنجیر روی کوچکترین چرخ زنجیر طبق جلو باشد L=low

3-8-تنظیم ایندکس بودن شانژمان:

توجه داشته باشید که در این مرحله می بایست با استفاده از پایه جک یا کمک گرفتن از دوستان،مجموعه انتقال قدرت را به چرخش در آورید.

1-3-8-دنده عقب را روی دومین چرخ زنجیر کوچک قرار دهید.

الف-اگر دنده عوض نشد پیچ تنظیم کشش کابل را در جهت عکس عقربه های ساعت بگردانید تا دنده عوض شودب-اگر زنجیراز چرخ زنجیر دومی خودروی عقب گذشت پیچ تنظیم را در جهت  عقربه های ساعت بگردانید تا زنجیر روی چرخ زنجیر دومی واقع شود

2-3-8-در وضعیتی که زنجیر روی خودروی دومی قرار دارد کشش کابل را تا زمانی افزایش دهید (با چرخاندن پیچ تنظیم در خلاف عقربه های ساعت)  که برخوردی بین زنجیر و چرخ زنجیر سومی بوجود نیاید

توجه:برای کارایی بیشتر متناوبا قسمت های انتقال قدرت را روغنکاری کنید.

9-فشار باد تایرها

روی تایر دوچرخه (میزان فشار باد بر اساس یکی از دو واحد PSI,BAR ذکر شده است).فشار کمتر برای استفاده از مسیرهای ناهموار خارج از شهر و فشار بیشتر برای استفاده در خیابانها و جاده های هموار می باشد در صورت صاف شدن آج تایرها باید آنها را تعویض کرد.

علاوه بر آن توصیه می شود از پودر تالک (پودر سفید رنگ داخل تایرها) برای از بین بردن اصطکاک بین تایر و تیوپ و افزایش عمر تیوپ استفاده گردد.

10-گشتاور مورد نیاز جهت بستن و محکم کردن پیچ های دوچرخه در جدول آمده است.

11-بازدیدهای دوره ای:

توجه داشته باشید که سیستم انتقال نیرو شامل شانژمان،خودروریا،طبق و زنجیر،بدلیل چرب بودن، جاذب گرد و غبار و ذرات جامد بوده که پس از مدتی این ذرات به مرور انباشته شده پس از مدتی سفت شده و در رکاب زدن های متوالی باعث خوردگی دندانه های طبق و خودرو و شانژمان عقب (چرخ دنده های پلاستیکی راهنمای زنجیر) و همچنین بازشدن دندانه های زنجیر و نهایتا خرابی زنجیر می شود.بنابراین در هر 30 کیلومتر رکاب زدن،لازم است سیستم انتقال نیرودوچرخه (شانژمان عقب،خودرو،طبق و زنجیر) را با نفت یا گازوئیل شستشو داده و سپس با ریختن چند قطره روغن بر روی زنجیر و رکاب زدن بصورت خلاص (بسمت عقب)،دوچرخه شما دوباره آماده استفاده بهینه است

12-اصطلاحات دوچرخه

1-اهرم ترمز                                                      9-ترمزبندی عقب

2-اهرم تعویض دهنده                                         10-چرخ عقب

3-کورپی فرمان                                                 11-خودروی عقب

4-کابل و روکش ترمز و شانژمان                          12-شانژمان عقب

5-شب نمای جلو                                                13-زنجیر

6-گلگیر جلو                                                     14-طبق و قامه جلو

7-چرخ جلو                                                      15-میل تنه

8-شب نمای عقب

شاخ گاوی-فرمان-توپی جلو-دو شاخه جلو-پره و سرپره-شب نمای چرخ جلو-ترمز جلو-تنه دوچرخه-بطری آب-زین-لوله زین-گلگیرعقب-شب نمای چرخ عقب-شانژمان جلو-رکاب-جک-توپی عقب-محافظ شانزمان_طوقه-لاستیک و تیوپ-دسته لاستیکی فرمان-یاتاقان فرمان

منبع: www.badrtoos.com